It’s more fun to compute

Was Kraftwerk de eerste rapcrew around? Get outta here! Inderdaad, gehen sie weg, bitte, so fort! De Kraftwerkers waren geen rappers, ganz richtig, maar bleekneuzige laboranten uit Dusseldorf. Muzieklaboranten dan toch. Met hun elektronische brouwsel, gefabriceerd in laboratorium Kling Klang met behulp van (met de bril van nu) zelf gefabriceerde pre-historische synthesizers, wisten zij niet alleen aanstormende post-punkers, the usual suspects, te raken. Nee, hun mathematisch afgepaste beats, bacterievrije geluiden, futuristische concepten, melancholieke tonen en über-Europese feel bereikten ook de andere kant van de oceaan. Talloze, maar vooral ook afro-amerikanen, klikten met de koele en tegelijk warme labo-sound van de Duitse mensmachines. Fresh beats voor old school hiphop! En aanstichters van house! Kraftwerk in vogelvlucht, auf onderzoek, jetzt!

Autobahn (1974) zorgde voor een doorbraak in Europa en Amerika. Het titelnummer ‘Autobahn’ als soundtrack voor lange autoritten op de Duitse autobahn. Een ode ook aan de (Amerikaanse) popcultuur die de vrijheid van mobiliteit bezingt: route 66, Easy Rider. Het is dan nog maar een kleine stap naar de Beach Boys: herhaal ‘...fahren, fahren, fahren auf die Autobahn’ maar eens een aantal keren. Hoor je het? Ja ja, goudgele stranden en wuivende palmen: ‘fun, fun, fun auf die Autobahn’. Een eerste teken van humor op planeet Kraftwerk. 

Radio-Activity (in het Duits: Radio-Aktivität) is een album dat in 1975 verschijnt en iets minder bekend en geliefd, ten onrechte eigenlijk. Een conceptplaat die het mysterie van de radio bezingt en het beeld oproept van mensen die in de late avond de ‘radiowaves’ afstruinen, op zoek naar verre berichten. Desolaat van sfeer, waarbij nummers worden afgewisseld met geluiden en berichten uit de ether. De nummers ‘Radioactivity’ en ‘Antenna’ zijn de sleutelnummers. Orchestral Manoevres in the Dark (O.M.D.) werd opgericht na het bezoeken van een Kraftwerk concert in deze periode. Hun eerste single ‘Electricity’ uit 1978 is schatplichtig aan het titelnummer. 

Ook the Chemical Brothers hebben deze plaat ministens eenmaal beluisterd, of toch in ieder geval het laatste nummer dan. Bewijs? Beluister eens het intro van ‘Ohm Sweet Ohm’ (met woordgrappen weten de Duitse krachtmannen wel weg) en vergelijk het met het intro van ‘Leave Home’ , het eerste nummer van het eerste album van de Chemische Broeders.

Met Trans-Europe Express (im Deutsch: Trans-Europa Express) wordt het geluid van Kraftwerk in 1977 iets voller en steviger. Het woord ‘moderner’ kan ik niet in de mond nemen, omdat dat erop zou hinten dat Kraftwerk aansluiting vond bij de trend van toen. Niets is minder waar: zij liepen voorop. Kraftwerk was de tijd net een stap voor, net om de hoek verdwenen, steeds net uit het zicht van de tijdgeest. De plaat ademt de sfeer van (trein)reizen door Europa, vooral Midden-Europa. Kern van de plaat is het titelnummer en daarop aansluitend ‘Metal on Metal’. 

De staalpercussie en de repeterende ritmes werpen hun licht ver vooruit, richting experimentele bands zoals Einstuerzende Neubauten. De songtekst van openingsnummer ‘Europe Endless’ refereert aan ‘Station to Station’ van Bowie en een ontmoeting met Bowie en Iggy Pop. Afrika Bambaataa sampled in 1982 ‘Trans-Europe Express’ voor voor de melodielijn van zijn ‘Planet Rock’ en legt daarmee mede het fundament voor de hiphop. 

Op The Man-Machine (of: Die Mensch-Machine) komt in 1978 alles bij elkaar: geluid, nummers, vormgeving en timing. De verhouding tussen mens en machine (robots) staat centraal. De nummers lijken iets toegankelijker, waarbij het experiment nog steeds de ruimte krijgt. Nummers zoals ‘The Robots’, waarbij de ritmes ingenieus in elkaar haken, gaan richting dansvloer en worden afgewisseld met nummers als ‘Metropolis’. Laatstgenoemde nummer, uiteraard verwijzend naar de beroemde film van Fritz Lang uit 1927, is zowel futuristisch als nostalgisch. Een intrigerende combinatie. De heren laten zich live vervangen door robots. 

Tip: probeer de Duitstalige versie te pakken te krijgen, dat maakt het allemaal nog mooier. Met ‘The Model’ (of Das Modell) scoort Kraftwerk zowaar een hit. Een belangrijke plaat voor de elektronische post-punk en stromingen die daaruit voortkwamen.

Met Computerworld (Computerweld) verfijnen de Krachtpatsers in 1981 het recept van hun voorgaande plaat. Maar let op, het is geen kopie! De nummers zijn verder gestroomlijnd richting pop, de beats verder verfijnd en de teksten visionair. Met onderwerpen als homecomputers en data-dates (Computer Love), waarbij het dagelijks (samen)leven draait om computers, voorspelt Kraftwerk met de voor hen typische precisie de wereld van vandaag. Ook deze plaat is een belangrijke inspiratiebron voor Afrika Bambaataa: voor zijn ‘Planet Rock’ sampled hij ook ‘Numbers’ voor het ritme.

Na Computerworld maakt Kraftwerk nog een aantal platen, maar deze zijn hun tijd niet langer vooruit. Nadruk komt meer te liggen op de perfectie van hun geluid en het digitaliseren van de oorspronkelijke mastertapes. Hoewel zij nooit een slechte plaat hebben gemaakt en in 2004 zelfs op tournee gaan, ligt hun creatieve piek achter hen. Van de oorspronkelijke leden is er nu nog slechts een over. 

Hun invloed is echter niet te onderschatten en reikt van bands als Depeche Mode en Human League via LCD Soundsystem (luister eens naar ‘Get Innocuous’ en hoor de echo van ‘The Robots’ vermengd met een snufje Talking Heads en Brian Eno) tot hiphop. Van house/dance/techno acts als Orbital en The Orb naar experimentele electro als Aphex Twin. Misschien wel belangrijker voor (ook) de huidige muziek dan The Beatles? Wie zal het zeggen. Enne, aan het bandje Coldplay dat ‘Computerlove’ gebruikt voor haar single ‘Talk’, maken we maar geen woorden vuil.