Bowie’s aanloop

Was Bowie de leidende figuur bij het ontstaan van post-punk/new wave? Ik durf de stelling wel aan. Hij zou het zelf waarschijnlijk ontkennen; Bowie ontstijgt categorieën, maar toch. De kameleon die als een post-punker avant la lettre nieuwe invloeden en stijlen in zich op zuigt en zich eigen maakt. Hij was destijds niet de enige smaakmaker maar waarschijnlijk wel degene met de beslissende visie. Bowie nam een aanloop in drie stappen om de new wave haar vorm te geven. Maar daarvoor moeten we eerst terug in de tijd en op naar Duitsland, op naar Neu!

Neu! ontstaat in 1971 als een afsplitsing van een vroege bezetting van een andere belangrijke krautrockband uit Düsseldorf, namelijk Kraftwerk. Daarmee verloor Kraftwerk haar menselijke ritme en ging de elektronische weg op. Neu! bestaat uit Klaus Dinger en Michael Rother. Het succes van de groep tijdens het korte bestaan (3 albums tussen 1971 en 1975) is minimaal, maar er wordt aan de band een grote invloed toegekend op diverse groepen of artiesten. Een nummer als Negativland uit 1971 klinkt alsof het uitgebracht is tijdens het hoogtepunt van de post-punk (horen we daar al Neubauten noises?), ook Hallogallo klinkt nog steeds actueel. Bands als Public Image Ltd., Sonic Youth en later Stereolab zijn fan, wat ook te horen is in hun (oudere) nummers. Ciccone Youth (sideproject van Sonic Youth) heeft zelfs een nummer dat ‘Two Rock Chicks Listening To Neu’ heet. Een van de meest gewaardeerde elementen in het werk van Neu! is de beat of ‘motorik’. 

Een belangrijk deel van hun opnames bevat deze motorik. Daarin kleden ze het traditionele formaat van een rocknummer uit en zonder de strofes en refreinen, intro’s en veranderingen herleiden ze die tot een enkele minimalistische 4/4-beat, die drummer Dinger het volledige nummer onafgebroken herhaalt. Hoewel dit een recept lijkt voor eentonigheid, slaagt Dingers discipline en flair als drummer er in een zeer sterke, gefocuste groove te creëren.

Ook Bowie is liefhebber. In 1976 komt zijn album ‘Station to Station’ uit. Opgenomen in L.A., zwaar aan de cocaine, de stad beu, is deze plaat tegelijk vrij toegankelijk en cryptisch. The Thin White Duke zou zijn laatste personage zijn. Bowie herinnert zich weinig meer van de opnames. Muzikaal hoor je nog de soul en funk invloeden van zijn vorige plaat, terwijl ook de invloed van o.a. Neu! te horen is. Met name de ‘motorik’ op het titelnummer wijst de weg richting experiment. Stap 1 richting post-punk is gezet.

Na L.A. vertrekt (of vlucht) Bowie naar West-Berlijn om, weg van de coke, terug te keren naar het plezier in muziek maken. Met Brian Eno als partner in crime wordt geëxperimenteerd met geluidsmanipulatie (vervormde instrumenten, harde drums). Voorafgaand heeft Bowie als producer van ‘The Idiot’ van Iggy Pop alvast kunnen oefenen om het experiment daarna op ‘Low’ los te laten barsten. In eerste instantie zou de plaat als soundtrack fungeren voor de film ‘The man who fell to earth’ van Nicolas Roeg, waarin Bowie de hoofdrol speelt. Dit ketst af. Wat resteert is de hoesfoto die afkomstig is van de film (overigens staat ook op de hoes van ‘Station to Station’ een foto van die film).

Met ‘Low’ geen alter ego’s meer en een harder en (schijnbaar) soberder geluid. De A kant bestaat uit (grotendeels) korte en soms schetsmatige (rock) nummers (bijvoorbeeld ‘Always Crashing in the Same Car’). De B kant bestaat uit (vrijwel) instrumentale, experimentele nummers, die invloeden van o.a. Kraftwerk verraden. Een nummer als ‘Warsawa’ werpt haar schaduw ver vooruit. En er was eens een band die zich Warsaw noemde, voordat zij zich omdoopten tot Joy Division... Rock en experiment zijn niet volledig gescheiden, maar versterken elkaar. De plaat wordt, ondanks de hit ‘Sound & Vision’, geen commercieel en kritisch succes. Tegenwoordig wordt ‘Low’ gezien als een hoogtepunt in zijn oevre, de blauwdruk voor de new wave. ‘Low’ is het begin van de Berlijnse trilogie; ‘Heroes’ en ‘Lodger’ zullen nog volgen, hoewel laatstgenoemde in Zwitserland is opgenomen. Misschien dat ‘The Idiot’ eigenlijk het echte begin is van de trilogie. Met ‘Low’ wordt in 1977 stap 2 gezet richting de new wave, just in time.

 

Bowie keert na zijn Berlijnse trilogie in 1980 terug met een album dat conventioneler van opzet is (Eno is inmiddels vertrokken), maar dat ook een optelsom van zijn voorgaande werk is. Glam, rock en synthesizers in een toegankelijker jasje. Minder visionair en baanbrekend heeft het tot doel om (ook) commercieel te scoren. Dit lukt ook met de hit ‘Ashes to Ashes’. Bowie houdt de vinger aan de pols van ‘de’ new wave van die tijd, maar haalt in zijn teksten ook uit naar artiesten die in zijn ogen trendvolgers en copycats zijn. Het is zijn laatste sterke experimentele plaat, in ieder geval tot ‘1. Outside’ uit ’95 (niet toevallig werkt hij dan weer samen met Eno). Qua sound ook een hint naar wat komen gaat: the New Romantics.

Stap 3 is hiermee voltooid, Bowie kan de volgende stap zetten: naar het supersterrendom met zijn volgende album ‘Let’s Dance’. And so he did...

‘Warszawa’ live in Tokio, 1978