This is not a lofzang

Wie had dat verwacht van die Johnny Rotten van the Sex Pistols? The Sex Pistols waren eigenlijk een door Malcolm McLaren samengestelde en geregisseerde boyband (with an attitude). Een band met een enorme impact, dat wel, en met Johnny Rotten als spreekstalmeester. Na het chaotische einde van de Pistols in 1978 wordt Johnny Rotten weer John Lydon en richt hij Public Image Limited (PiL) op. Andere bandleden zijn Keith Levene (gitaar) en Jah Wobble op bas. 

De zaken worden radicaal anders aangepakt. PiL is tegelijk een bedrijf en een band. Het management wordt in eigen hand gehouden, platen worden door henzelf geproduceerd. Cliché rock- en punkposes gaan overboord. Fans die vragen om de ‘oude’ Johnny krijgen het zwaar te verduren. Het publieke imago wordt gelimiteerd. Muzikaal zijn er geen regels: invloeden vanuit onder meer Krautrock (Can, Neu! e.d), disco en dubreggae worden gebruikt en verwerkt. Eigenlijk is het niet zo verrassend: John Lydon heeft al eerder in een radioshow verteld over zijn brede muzikale interesses die reiken van Van der Graaf Generator via Can tot Augustus Pablo. Deze nieuwe koers verwart, irriteert en inspireert ‘old school’ punkers. Waarschijnlijk is PiL de eerste post-punk band: geen regels, geen grenzen, geen clichés en inspiratie uit alle muzikale windstreken.

PiL's eerste single ‘Public Image’ toont in 1978 direct waar de band voor staat. Tekstueel wordt scherp uitgehaald naar the Sex Pistols en een nieuwe koers wordt aangekondigd. Muzikaal gezien is het eveneens een afscheid van de punksound. Het ‘ringing’ gitaargeluid van Levene vormt een inspiratiebron voor The Edge van U2 en Geordie van Killing Joke. De bas van Wobble is dominant aanwezig. PiL brengt de basgitaar naar voren in de geluidsmix.Of zoals Lydon zegt: ‘Who listened to the bass in rock music before Public Image?’

Het debuut album ‘First Issue’, waarop ook de eerste single staat, wordt eind 1978 uitgebracht. De sfeer gaat van grimmig en venijnig tot humoristisch. Een plaat van een groep in ontwikkeling, maar wel al een met een uniek geluid. Nummers als ‘Theme’, ‘Religion I’, ‘Annalisa’en ‘Fodderstompf’ tonen de veelzijdigheid van geluid en onderwerpen. En dat terwijl ze pas zes maanden bezig zijn. A promising start. Public Image Unlimited so to speak.

  

De tweede plaat, ‘Metal Box’ komt uit in ’79 en is een enorme stap voorwaarts. Het rock-geluid (op zijn PiL’s dan wel) van het debuut is verdwenen. Daarvoor in de plaats komt een gelaagder geluid zonder duidelijke songstructuren, voortgedreven door een stuwende bas, omlijst door krassende gitaren en de stem van Lydon die in en uit de nummers zweeft. De plaat ademt een bijzondere, macabere en tegelijk dansbare sfeer. Luister maar eens naar nummers als ‘Careering’, ‘Poptones’, ‘Radio 4’ en ‘Swan Lake’. Het laatste nummer is eerder als single verschenen onder de naam ‘Death Disco’, geschreven door Lydon voor/over zijn overleden moeder. Een emotioneel, heftig nummer waarbij je tegelijk niet stil kunt blijven zitten. Death Disco.

Ook de verpakking is revolutionair: drie 45 toeren platen verpakt in een metalen filmblik. U snapt nu ook de titel van de plaat. Het bedrijf PiL weet precies wat zij doet: als liefhebbers van vinyl begrijpen zij het belang van image, verpakking en geluidskwaliteit als geen ander. Een plaat die qua geluid, verpakking en marketing haar tijd ver vooruit is.

‘Metal Box’ is meer dan een mix van rock met Krautrock en dubreggae. Het heeft wel elementen van deze en andere genres verwerkt, maar staat qua geluid volledig op zichzelf. Geen enkele plaat, band of stroming komt in de buurt. Unieke band en geluid;  een plaat die de post-punk definieert. Muziek is geen wedstrijd maar toch...de post-punk plaat? 

Na ‘Metal Box’ blijft PiL in steeds wijzigende bezettingen platen maken met wisselend commercieel en artistiek succes. Jah Wobble en Keith Levene verdwijnen uit beeld (in ieder geval wat PiL betreft).  Een grote hit (oh ironie) is ‘This is not a lovesong’, uiteindelijk het nummer waarmee PiL bij ‘het grote publiek’ (even) bekend zal worden. 

Een interessante plaat is (naar onze bescheiden mening) ‘Flowers of Romance’ uit 1981. Een plaat waarbij de drums dominant zijn; een ontoegankelijke en invloedrijke, sinistere plaat. Een andere sterke plaat is het briljant getitelde ‘Album’ uit 1986 met onder andere het redelijk bekende ‘Rise’, niet eens het beste nummer. De CD versie van laatstgenoemde plaat heet ‘Compact Disc’ en de cassette-versie heet...u raadt het al. Op ‘Album’ krijgt Lydon hulp van namen als Ginger Baker, Steve Vai en Ryuichi Sakamoto. Een underground supergroep met stevige gitaren; PiL rocks hard the PiL way. 

Maar woorden zijn niet de goede manier om Public Image Ltd. en vooral ‘Metal Box’ te omschrijven: koop de CD (te koop onder naam ‘Second Edition’) en luister en luister en luister en dompel je onder in de wondere wereld van dit meesterwerk.

Is het toch een lofzang geworden. Of in de woorden van Lydon:
‘I'm a walking contradiction, yes I'm not’.